VOB İşlemleri - Döviz Futures İşlemleri

17 Mart 2010 tarihinde yayınlanmıştır.

VOB nedir yazı dizisine devam ediyoruz…

Konuya başlamadan Futures Piyasalar Nedir ? yazısını okuduğunuzu varsayıyorum.

Okumaya başlamadan önce konuyu kolayca irdeleyebilmeniz açısından VOB dizisinin ilk serisi olan “ VOB nedir? “ bölümünü okumanızı önemle tavsiye ederim.

Bu yazıda VOB’da işlem yapmaya nasıl başlanır sorusuna yanıt ararken döviz kontratlarında nasıl işlem yapıldığını ve döviz futures işlemlerde ne alınıp, neyin satıldığını öğrenmeye çalışacağız. Kontratlar iki farklı döviz türünden (usd-eur) ve dört farklı vadede (nisan,haziran,ağustos,aralık) işlem görmektedirler. Aşağıda 17.03.2010 tarihi kapanış fiyatlarını görmektesiniz.


Yukarıdaki tabloda gördüğünüz futures alış ve satış kotasyonlarının teorik olarak hesaplama formülü aşağıda verilmiştir.

Teorik Vadeli Fiyat = Spot kur x e (yerli faiz oranı - yabancı faiz oranı) x (vadeye kalan gün sayısı / 365)

Öncelikle VOB’da işlem yapabilmek için bu borsada işlem yapmaya yetkili banka veya aracı kurumlardan birinde hesap açtırmanız gerekiyor.

Hesabınız açılıp MKK (Merkezi Kayıt Kuruluşu)’ya kaydınız yapıldıktan sonra işlem yapmaya başlayabilirsiniz. İşlem yapabilmek için öncelikle ilgili ürünün (sözleşmenin) teminat tutarını aracı kurumunuz aracılığıyla takasbank nezdinde yatırmanız gerekmektedir. Piyasada işlem gören döviz vadeli kontratlarının teminat tutarı USD için 185 TL, EUR için 275-TL’dir. Alım-Satım yapabilmek için bu tutarları teminat olarak yatırdıktan sonra. Artık işlem yapmaya başlayabiliriz.

VOB’da saat 09:15-17:35 arasında “normal seans” adı verilen tek bir seans düzenlenir. Seans açılmadan önce 8:45-09:15 arası işlem yapılmayan dönemdir. (emir girme dönemidir.) Saat 17:45’te ise işlem gününe ait uzlaşma fiyatları ilan edilir. Normal seansın son 10 dakikası “kapanış aralığı” olarak adlandırılır. Normal seans bittikten sonra uzlaşma fiyatlarının ilan edilmesiyle birlikte kapanış fiyatından emirler de sistem tarafından eşleştirilir.

Örneğin USD kontratını ele alalım. Başlangıç teminatı olarak adlandırılan 185-TL ile alınan, aslında 1.000$’dır. Bu nedenle kazancınız veya kaybınız USD kur değişimine göre 1.000$ üzerinden olacaktır.

VOB işlemlerini İMKB’den ayıran en önemli özelliklerinden biri seans kapanış işlemleridir. Kazanç veya kaybınız her gün kapanış saati ile birlikte uzlaşma fiyatına göre hesaplanır. Eğer kazancınız varsa pozisyonunuzu bozmadan (yani işleminizi kapatmadan) teminat fazlanızı nakit olarak çekebilirsiniz. Kaybınız var ise, herhangi bir işlem yapmanıza gerek yoktur. Eğer gün sonundaki teminatınız, toplam kayıplarınız sonucunda başlangıç teminatının %75’ine gerilerse (dolar kontratları için 185 * 0,75 = 138,75-TL) teminat tamamlama çağrısı (margin call) alırsınız. Teminat tamamlama çağrısı nedeniyle oluşan yükümlülüklerinizi en geç bir sonraki Borsa günü (T+1 günü) saat 14:30’a kadar yerine getirilmesi zorunludur. Teminat tamamlama yükümlülüğünü zamanında yerine getirmeyenler herhangi bir ihbara gerek kalmaksızın temerrüde düşmüş sayılır. Bu nedenle margin call sonrası işlem yapabilmek için teminat 185-TL'ye tamamlanmalıdır.

VOB’un diğer bir özelliği ise, yatırılan teminatlarınız gün sonu tutarı üzerinden nemalandırılır yani gecelik faiz alır.

VOB’ta işlem yaparak ister fiyat yükselişinde (Uzun Pozisyon), ister fiyat düşüşünde (Kısa Pozisyon) kazanç elde edebiliriz.

Uzun Pozisyon: Vadeli Sözleşme satın alınması anlamını taşır. Vade tarihinde dayanak varlığı ki bu 1.000$ oluyor, satılmasının taahhüt edilmesidir. Başlangıçta 185-TL başlangıç teminatıyla alınan 1.000$’ın vade sonunda oluşacak fiyattan satılması anlamına gelir. Fiyat yükselişi kazancı arttırır.

Kısa Pozisyon: Vadeli Sözleşme satılması anlamını taşır. Vade tarihinde dayanak varlığı ki bu 1.000$ oluyor, satın alınmasının taahhüt edilmesidir. Başlangıçta 185-TL başlangıç teminatıyla satılan 1.000$’ın vade sonunda oluşacak fiyattan satın alınması anlamına gelir. Fiyat düşüşü kazancı arttırır.

Uzlaşma Fiyatı; seansın kapanışında piyasayı en iyi yansıttığına inanılan ve VOB tarafından ilan edilen fiyatı gösterir. Bu fiyat kapanış fiyatından farklıdır.

• VOB İşleyişinin biraz kafa karıştırıcı olduğunun farkındayım ama işin mantığını kavradığınızda VOB nimetlerini o kadar güzel anlayacaksınız ki neden şimdiye kadar bu konulara uzak kaldım diye üzüleceksiniz.

VOB yazı dizisi önümüzdeki günlerde de devam edecek...

Arbitraj Nedir ?

İnternette Arbitraj nedir? konusunu araştırdığınızda karşınıza birçok sayfa çıkmaktadır. Ancak fark ettim ki hiçbirinde uygulamaya yönelik tutarlı örnek bulunmamakta. Kısa sözlük tanımlarıyla insanlara yanlış ve hayali şeyler öğretmektense gerçekte nasıl kambiyo arbitrajı yapabileceğinizi uygulamaya yönelik bir örnekle sizlere anlatmaya karar verdim.

Arbitraj; farklı ülkelerin piyasalarında kote edilen döviz kurları arasındaki farklılıktan yararlanarak kazanç sağlamak amacıyla bir paranın, ucuz olduğu piyasadan alınıp pahalı olduğu piyasalarda satılması işlemidir.

Arbitraj denildiğinde genelde kambiyo arbitrajı ilk akla gelen yöntemdir. Para piyasasının işlem hacmi diğer enstrümanlara oranla oldukça yüksek olduğundan uluslar arası piyasalarda anlık oluşan kotasyon farklılıklarından yararlanabilmek mümkündür. Menkul kıymetler, kıymetli madenler, kıymetli evrak gibi değerler de, iki piyasa arasındaki fiyat farklarından yararlanmak amacıyla fiyatların düşük olduğu yerlerden alınarak fiyatların yüksek olduğu yerlerde satılabilmektedirler. (Turkcell hisseleri menkul kıymet arbitrajına örnek verilebilir. Çünkü hem NewYork borsasında hem de İMKB de işlem görmektedir. Bu konu hakkında editörümüzün eminim bizlere aktarmak istediği tecrübeleri olmuştur.)

Teorik olarak İyi işleyen piyasalarda fiyat farklılıklarının yaşanmaması gerekir. Çünkü olması gereken fiyat, kısa sürede belli bir noktada arz ve talebe bağlı olarak kendiliğinden oluşur. Hele ki küreselleşen finansal sistemde bu beklenen bir olaydır. Ancak günümüzde sistem bu şekilde işlememektedir.

Arbitraj işlemi ile sağlanan kâr marjı, genelde düşük kalmaktadır. Çünkü bankalar bu tür işlemlere çok rağbet ettiklerinden, çeşitli piyasaların kurları, arbitraj işlemleri sonucu birbirine yaklaşmakta, aradaki fark, çoğunlukla ulaşım giderlerini karşılayacak düzeylere düşmektedir. Bu bakımdan arbitraj işleminden önemli ölçüde kâr sağlanabilmesi, işlemin büyük ölçeklerde yapılmasına bağlıdır, ancak bu da arbitraj işleminin riskini artırır.

Gelelim örneğimize, gerekli veriler aşağıda sunulmuştur

Varsayımlar;
- Arbitraj 1 yılda tamamlanacaktır,
- İşlem maliyeti yoktur,
- Ortalama kurye ve faiz kullanılmıştır,
- borçlanma ve yatırım faizi aynı kabul edilmiştir,
- işlemler farklı ülkelerde gerçekleştirilmiştir,

EUR/USD (spot) = 1,2930
EUR/USD (1 yıl – forward)= 1,2810

1 yıllık piyasa faiz oranları
USD >> %2
EUR >> %5

* Bu veriler ışığında 1.000.000 USD($) borçlanarak piyasaya çıkan bir yatırımcının net arbitraj kazancı ne olur?, gelin hep beraber hesaplayalım…

%2’den 1.000.000 USD borçlandık diyelim,
Elimizdeki parayı anında o günkü spot kurdan EURO’ya çevirdik,
1.000.000 / 1,2930 = 773.395,20 EUR elde ederiz.

Elimizdeki 773.395,20 EUR, 1 yıllığına %5’ten vadeli yapılır,
1 yıl sonra elimize geçen tutar; 773.395,20 x 1,05 = 812.064,96 EUR olur

1 yıl sonundaki forward kur 1,2810 olarak verilmişti,
1 yıllık faiz sonucu elde ettiğimiz 812.064,96 EUR, 1,2810’dan USD ye çevrilir.
1 yıl sonunda, 812.064,96 x 1,2810 = 1.040.255,22 USD elde etmiş oluruz. Faiz kazancı = 40.255,22 USD’dir.

Sene başında %2’den borçlandığımız 1.000.000 USD için, 1.000.000 x 0,02 = 20.000,00 USD faiz borcu ödenir.

Faiz kazancı = 40.255,22 USD
Faiz gideri = 20.000,00 USD

Arbitraj kazancı = 20.255,22 USD’dir. Bu işlemi yapan yatırımcı eli taş atıp yorulmadan bu kazancı elde etmiştir. " Arbitraj nedir? " sorusuna kolay bir örnekle cevap vermeye çalıştık, umarız herkes için faydalı olur.

VOB Nedir ?

Bu yazida VOB nedir? sorusuna cevap verip tanimlayacagiz ve islem goren kontratlardan bahsedecegiz. Tam adı; Vadeli İşlemler Opsiyon Borsasıdır. Emin olun bu sorunun cevabını bilmeyen o kadar insan var ki, hatta Türkiye'nin en büyük bankasının VOB işlemlerine yetkili şubesinde bile bu borsada nasıl işlem yapıldığını tam anlamıyla bilen birileri yoktur. Bu durumu bizzat yaşayınca sadece amme hizmeti olsun diye bildiklerimi özellikle o bankada çalışan kişiler olmak üzere Vadeli İşlemler Opsiyon Borsası'yla ilgilenen tüm blog takipçilerine bir yazı dizisiyle anlatmak istiyorum.

Vadeli işlem ve Opsiyon Borsası ki yazı dizisinin bundan sonraki tüm bölümlerinde VOB olarak geçecektir, VOB 4 Temmuz 2002 tarihinde kurulmuş ve 4 Şubat 2005 tarihinde faaliyete geçmiştir. Türkiye'nin önde gelen kurumlarının 11'i VOB'un hissedarlarını oluşturmaktadır.

ORTAKLIK YAPISI

%25 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB)
%18 İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB)
%17 İzmir Ticaret Borsası (İTB)
% 6 Yapı ve Kredi Bankası A.Ş.
% 6 Akbank T.A.Ş.
% 6 Vakıf Yatırım Menkul Değerler A.Ş.
% 6 Türkiye Garanti Bankası A.Ş.
% 6 İş Yatırım Menkul Değerler A.Ş.
% 6 Türkiye Sermaye Piyasaları Aracı Kuruluşlar Birliği
% 3 İMKB Takas ve Saklama Bankası A.Ş.
% 1 Türkiye Sınai Kalkınma Bankası A.Ş.

Geçtiğimiz aylarda TV’lerde dönmeye başlayan Sertap ERENER’li VOB reklamlarını görmüşsünüzdür muhtemelen, yöneticileri kusura bakmasın ama ben ömrü hayatım boyunca bu kadar gereksiz ve anlamsız bir reklam görmedim. Ne olduğundan çok nasıl merak ettiririz düşüncesine yönelmişler ve tam anlamıyla batırmışlar. Reklam ajansına verdikleri parayı bana verseler iddia ediyorum sokaktaki ilkokul yaşındaki çocuğa bile kolayca öğretirdim, bu arada aldığım o parayı da VOB da çoktan katlamış olurdum:) Klasik Türk zihniyeti gibi parayı bulunca eve arabaya yatırmazdım neyse bu konuyu saptırmadan VOB eğitimine devam edelim...

VOB’un işlem hacmi gün geçtikçe daha da artmaktadır hatta böyle giderse yakın zamanda İMKB’yi geçeceğini düşünüyorum. Özellikle İMKB’de işlem gören hisselerin futures sözleşmelerinin piyasada işlem görmesiyle ilgili çalışmaların olması bu düşüncemi daha artırmaktadır.

09/03/2010 tarihinde;
İMKB İşlem Hacmi :2.191.667.718 TL
VOB İşlem Hacmi :1.397.492.658 TL

* VOB işleminin, %97,55 i Nisan Vadeli İMKB 30 kontratıyla oluşmaktadır.

Dünyadaki benzerlerine göre oldukça düşük hacime sahip VOB, ürün çeşitliliği bakımından da emsallerinin gerisinde kalmaktadır. Örneğin emtia olarak sadece ALTIN işlem görmektedir, işlem hacmi ise yok denecek kadar azdır. Buğday ve Pamuk ürünleri de işlem yapılabilir kontratlar arasında gösterilmektedir ancak alım ve satımda herhangibir talep olmadığından işlem görememektedir. Kakao ve Soya emtialarının VOB'ta kontratı bulunmamakta ancak dünyadaki örneklerinde oldukça talep görmektedirler. Bir diğer ürün ise, faiz kontratıdır. Dayanak varlığı ise, Nisan 2010 vadeli DİBS'tir. Talep olmadığından işlem görmemektedir.

İşlem hacmi zayıf olmasına rağmen döviz kontratları oldukça caziptir. En azından spekülasyondan çok, kullanılabilirliği bakımından benim en çok tercih ettiğim kontratlardır. Neden böyle düşündüğümü yazı dizisinin ilerleyen bölümlerinde daha da iyi anlayacaksınız. (bkz. Hedge nedir?) VOB'un toplam işlem hacmi içindeki yeri çok çok düşük olmasına rağmen işlevleri bakımından en faydalı kontrat türü döviz kontratlarıdır. Şimdilik euro ve dolar olarak işlem görmektedirler.

VOB nedir? sorusuna kısa bir cevap vermek istiyorum; bugün için işlem hacmine baktığımızda VOB = İMKB 30 kontratları'dır. En azından şimdilik.

Futures Piyasalar Nedir ?

07 Mart 2010 tarihinde yayınlanmıştır.

"Futures piyasalar nedir?" Geçen gün bu sorunun aynısını bir arkadaşım bana sordu bende kısa bir özet geçtim. Bu kısa özetin konuyla ilgilenenlere faydalı olcağına inanıyorum. Malum yurdum insanı yıllardan beri birikimlerini “FİYAT YÜKSELİŞİ” beklentisi ile döviz veya altın’a yatırdı. Piyasadan biraz daha anlayanlar ise; İstanbul Menkul Kıymetler Borsası’nda hisse senedine yöneldi. Ancak son yıllarda gelişen piyasalar sayesinde yeni yatırım araçları ortaya çıktı. Türkiye’de bundan nasibini aldı tabiî ki. Artık İMKB dışında, İzmir’de de bir borsamız var. Adı; Vadeli İşlemler Opsiyon Borsası. Dünya’daki benzerlerine göre oldukça "işlem hacmi ve ürün çeşitliliği bakımından" gerilerde olsa da, açıldığı yıldan(2005) beri gün geçtikçe gelişmekte, işlem hacminde günden güne rekorlar kırmaktadır.

Adında her ne kadar “OPSİYON” kelimesi bulunsa da sadece "FUTURES" sözleşmeler işlem görmektedir.

Futures sözleşmeler; standart miktar ve kalitede bir varlığın önceden belirlenmiş bir fiyattan gelecekte belirli bir tarihte teslim etme ya da teslim almaya ilişkin yasal sözleşmelerdir.

Futures sözleşmeye konu varlık, bir tarımsal ürün (kakao, soya, pamuk, buğday…), hazine bonusu (DİBS…), borsa endeksi ( İMKB 30, İMKB 100, S&P Futures…) veya değerli madenler (alüminyum, bakır, altın…) olabilir.

Futures sözleşmeler, “organize borsalar” (Türkiye’de VOB olmak üzere, Chicago Board Of Trade (CBOT), London Metal Exchange (LME)… )'da işlem görmektedirler. Bu borsalardaki Futures sözleşmelerin alım ve satımından ciddi getiriler elde etmek mümkündür.

Futures Sözleşmelerin Özellikleri;

- Kullanım amacına göre üçe ayrılırlar;

1)Riskten Korunma Amaçlı,
2)Spekülasyon Amaçlı,
3)Arbitraj Amaçlı,

- Standart Sözleşmelerdir,

- Organize Piyasalarda (Borsalarda) İşlem Görürler,

- Minimum Teminat Yatırma Zorunluluğu vardır,

- Kaldıraç Etkisi vardır. Düşük teminatla yüksek montanlı işlemler yapılabilir, (bkz. risk nedir? )

- Futures piyasalarda KAR veya ZARAR günlük olarak revize edilir,

"Futures piyasalar nedir?" sorusuna aradığınız cevabı bulmanıza yardımcı olmaya çalıştım. Bir sonraki yazımda, başta VOB olmak üzere Futures piyasalarda nasıl işlem yapıldığını anlatacağım

Altın Fonu Nedir ?

07 Mart 2010 tarihinde yayınlanmıştır.

"ALTIN fonu nedir?" Altın fonu gün geçtikçe gelişen sermaye piyasasının bize sunduğu en son mucizelerden biridir. Bu tür fonlar altın fiyatlarındaki değişimlerden kazanç elde etmemiz için yaratılmış, küçük yatırımlarla her an kolayca alıp satılabilen, kaydileştirilmiş olmasının verdiği kolaylıkla fiziki ağırlığının yükümlülüğünden bizi kurtarmış finansal piyasaların nadide enstrümanıdır.


Günümüzde hane halkının büyük bölümü YASTIK ALTI olarak tabir edilen yatırım yöntemini kullanmaktadır. Bu YASTIK ALTI dediğimiz yatırımların genelde 2 büyük oyuncusu vardır. Bunlar döviz ve altındır. Özellikle, eski insanlar ALTIN yatırımının takipçilerindendir, ellerine para geçtiği anda altına yatırmışlardır ve hala yatırmaya devam etmektedirler. Son 50 yılda ALTIN’ın getirdiği kazancı düşünürsek, kendi kendime diyorum ki eskiler işi biliyormuş.


Özellikle son yıllarda yaşanan altın fiyatlarındaki yükseliş, insanları bu alanda yatırımlarını arttırmaya itmiştir. Sermaye piyasasındaki gelişmeler artan talebe bağlı olarak altın benzeri yeni finansal enstrümanların yaratılmasında etkili olmuştur. Altın, fiziksel açıdan ağır ve taşıma riski yüksek bir yatırım aracı olduğundan bankalar bu alanda var olma çabası içine girmişler ve arka arkaya çıkardıkları ALTIN fiyatlarına endeksli fonlarla altına yatırım yapmayı seven insanları çekmeye çalışmışlardır.


"Altın fonu nedir?" değerini altın fiyatlarından alan finansal bir estrümandır. Yani alınan altın fonu ne kadarlık bir altın ağırlığını temsil ediyorsa, sanki o ağırlıkta bir altına fiziksel anlamda sahipmişiz gibi işlem yapabiliriz. Kar veya zarar altın fiyatlarındaki değişimlere göre farklılık gösterir.