Satınalma Gücü Paritesi Nedir? - SAGP Nedir? (Purchasing Power Parity-PPP)

Satınalma Gücü Paritesi, birbirinden farklı para birimleri arasındaki satınalma gücünü eşitleyerek ülkereler arasındaki fiyat düzeylerini aynı seviyeye getiren bir değişim oranıdır.

Belirli bir mal ve hizmet sepetinin alınabilmesi için gereken ulusal para tutarlarının birbirleriye oranlanması şeklinde hesaplanmaktadır. Bu oran kullanılarak farklı para birimlerine dönüştürülen harcamalar, ülkeler arasında gerçek anlamda karşılaştırabilir veriler sağlamaktadır. Satınalma gücü paritesi, para birimlerinin sadece kendi ülkelerinde harcandığı varsayımına dayanır.

ÖRNEK

Örneğin, 1 kg elmanın fiyatı Türkiye’de 5 TL, ABD’de  6 USD ise; Elma için 1 ABD Dolarının Satın Alma Gücü Paritesi;

(5 TL / 6 USD) = 0,83 TL/USD

olarak hesaplanır. Bu değer, Elma için ABD’de ödenecek her bir Dolara karşılık Türkiye’de 0,83 TL ödeneceği anlamını taşımaktadır. Bu oran kullanılarak mevcut bir para ile ABD’de ve Türkiye’de satın alınabiliecek Elma miktarının karşılaştırılması sağlanır.

Satınalma gücü paritesi, tek bir ürün için değil, piyasada yer alan mal ve hizmetlerin genelini kapsayan GSYH ve harcama bileşenlerini de kapsamaktadır.

Satınalma Gücü Paritesi’nin Temel Amacı

SAGP’nin temel amacı, GSYH ve bileşenlerinin uluslararası reel karşılaştırmasına yönelik göstergelerin elde edilmesidir. Ülkeler arasındaki fiyat düzeyi farklılıklarını gidererek GSYH ve bileşenlerinin bu tür uluslararası karşılaştırmalarına olanak veren ortak bir değişim oranıdır.

Satınalma Gücü Paritesi Döviz Kuruna Alternatif Kullanılmaz !

SAGP, ülkelerin para birimlerinin reel satınalma gücünün bir göstergesidir. Döviz kuru ise, ekonomik, siyasi ve idari kararların etkisi altında kalan ve bu alanlardaki değişikliklerden etkilenen bir değişim oranıdır. SAGP hesaplamalarında, döviz kurlarının belirlenmesinde doğrudan rol oynayan faiz ve sermaye hareketleri gibi çeşitli ekonomik değişkenler dikkate alınmaz.

Satınalma Gücü Paritesi, Para Birimin Gerçek Değerini Belirleyebilir mi?

Bir ülkenin SAGP değeri döviz kuruna göre yüksek veya düşükse, bu durum genel fiyat düzeyinin ilgili döviz kuruna göre yüksek ya da düşük olduğunu gösterir.
Ancak bu ifade, ülkenin para biriminin aşırı ya da düşük değer aldığı anlamını taşımaz. SAGP, sadece yurtiçinde üretilen veya tüketilen mal ve hizmetleri kapsar, ihracatın etkisini kapsamaz.

Satınalma Gücü Paritesi Kapsamı ve Hesabına Yönelik Mal ve Hizmet Sepetinde Yer Alan Maddeler

EUROSTAT tarafından organize edilen ve 37 ülkeyi kapsayan Satınalma Gücü Paritesi (SGP) Çalışmaları, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yürütülmektedir. Mal ve hizmet sepetinde 5000 civarında madde kapsanmaktadır. Bunun 2500’ü tüketim mal ve hizmetlerinden, 40’ı ücretlerden, 600’ü makine ve teçhizat araçlarından, 1700’ü inşaat projelerinden oluşmaktadır.

Hesaplamalarda temel olarak ABD dikkate alınmakta ve ortak para birimi olarak ABD doları kullanılmaktadır. Örneğin, Türkiye’nin kişi başı GSYH’sı 2013 yılında 10.764 dolar, satınalma gücü paritesine göre kişi başına GSYH’sı 15.300 dolar olarak hesaplanmaktadır. Bu şu anlama gelmektedir; 10.764 dolar geliri olan bir Türk ile bir Amerikalı karşılaştırıldığında, Türk o parayla 15.300 dolar değerinde alışveriş yapabilirken, Amerikalı 10.764 dolarlık alışveriş yapabilmektedir. Kısacası, aynı dolar gelirini elde eden bir Türk, Amerikalıya göre %50 daha fazla alışveriş yapabilme imkanına sahip olmaktadır. Aradaki bu fark satınalma gücünden kaynaklanmaktadır.

CIA The World Factbook 2013 yılsonu verilerinden yola çıkarak hazırladığım bazı ülkelerin cari fiyatlarla ve satınalma gücü paritesine göre kişi başına GSYH’larını aşağıdaki tabloda görebilirsiniz. ABD’nin hem cari fiyatlarla hem de satınalma gücü paritesine göre aynı tutarda kişi başına gelire sahip olduğunu görebilirsiniz.