Sektörel Bilanço Nedir? BIST Şirket Bilançolarının Sektörel Rasyoları

Bildiğiniz üzere muhasebede çift yönlü hesap sisteminin bir gereği olarak bilanço’daki aktif ve pasif yönler birbirine eşittir. Aktifler; işletmenin sahip olduğu varlıkları, pasifler ise bu varlıkların sağlandığı yabancı kaynakları ve özsermayeyi göstermektedir.

Bundan tam 8 sene önce bilanço’un ne olduğunu ve neyi ifade ettiğini Bilanço Nedir? başlıklı bir yazıyla basit anlaşılabilir bir örnekle anlatmaya çalışmıştık. Şimdi ise bir miktar bilanço analizine değineceğiz. Bilanço’nun analiz edilmesiyle şirketler için kayda değer birçok bilgi kısa sürede edinilebilmektedir. Tıpkı şirketin o anki fotoğrafının çekilmesi gibi, şirketin parayı nereye bağladığı ve bu parayı nereden bulduğunu rahatlıkla gözlemleyebilmekteyiz.

Bilanço’da 5 temel başlık vardır. Aşağıda yer alan bu 5 başlığı ve yönlerini (aktif mi pasif mi) asla unutmazsanız herşey kolaydır.

AKTİF HESAPLAR (VARLIKLAR)	PASİF HESAPLAR (KAYNAKLAR)
1- Duran Varlıklar 2- Dönen Varlıklar	3- Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar 4- Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar 5- Özkaynaklar

Peki bir şirketin sadece bilançosuna bakarak (ancak ismini bilmeden) o şirketin hangi sektörde faaliyet gösterdiği konusunda fikir yürütebilir miyiz?

Sorunun cevabı; Evet.

Sadece bilanço’ya bakarak bir şirketin üretim şirketi mi yoksa ticaret şirketi mi olduğu konusunda rahatlıkla fikir yürütebiliriz. Örneğin, üretim yapan bir şirketin duran varlıklarının toplam aktif içerisindeki payının yüksek olması beklenir. Çünkü üretim yapan şirketler üretimlerine devam edebilmesi için birçok duran varlık (bina+tesis+makina...vb) yatırımı yapmak durumundadır. Şirketin faaliyeti daha da yüksek yatırım gerektiren ağır sanayi ise duran varlıklar hesabının toplam aktif içindeki payının normalden daha da yüksek olması beklenir. Perakende şirketlerinde ise, durum tam tersidir. Perakande şirketlerinin bilanço’suna baktığımızda bu sefer dönen varlıklarının toplam aktif içerisindeki paylarının yüksek olduğunu görürüz. Çünkü bu tarz şirketlerin üretim yapmak gibi bir amaçlarının olmaması sebebiyle, ticari güçlerini koruyabilmek adına ya nakit kalmayı tercih edebilir, ya da ticari bir fırsat varsa eğer stok doldurmayı tercih edebilmektedir.

Aşağıda  bazı BIST şirketlerine ait 31/12/2017 tarihli bilançoları üzerinden hesaplanan bazı finansal bilgileri iletiyorum.

Bu tablodan da görüleceği üzere, üretim şirketlerinde duran varlıkların payı yaklaşık %70’ler seviyesinde seyretmektedir. Ayrıca, ağır sanayi dediğimiz (özellike elektrik) sektörlerde duran varlık payının yaklaşık yüzde %80’lere kadar çıkabildiğini, buna mukabil finansman tarafında da uzun vadeli yabancı kaynakların tercih edilerek yaklaşık yüzde %50 seviyesinde olabildiğini görebiliyoruz. İstisnalar elbette ki mevcuttur, bazı şirketler sadece üretim değil, alım-satım da yapabiliyor olabilir. Bu nedenle duran varlık payı daha düşük, finansman tarafında da kısa vadeli kaynakların tercih edildiği kompozisyonlar da görebilmekteyiz.

Ticaret yapan şirketlerde ise, bu sefer nispeten dönen varlıkların payının yaklaşık %70’ler seviyesine yükseldiğini görebiliyoruz. (Doğuş oto, mavi giyim... vb) Ayrıca, bu şirketlerde finansman tarafına baktığımızda yine ağırlıklı olarak (yaklaşık %70’ler seviyesinde) kısa vadeli yabancı kaynakların tercih edildiğini gözlemleyebiliyoruz.

Bilanço içerisindeki hesapların toplam aktif içerisindeki payı analiz sürecinde oldukça önemlidir. Her ne kadar şirket yönetimleri şirket bilanço’sunu yönetse de ya da yönettiğini iddia etse de, sektörler içerisinde bir takım standart yaşam koşulları ve uygulamalar nedeniyle şirketlerin bilanço’ları birbiriyle benzerlik gösterebilmektedir.